Categorie: Tips

Je waardesysteem verkennen

Het was een moment dat me altijd zal bijblijven. Maria barstte in tranen uit tijdens onze ACT therapie sessie. “Ik heb alles wat ik dacht te willen,” zei ze, “maar het voelt zo… leeg.” Haar woorden raakten me, want ze beschreven precies wat ik zelf ook wel heb ervaren, en wat ik als psycholoog en ACT therapeut met enige regelmaat van andere cliënten hoor.

We leven in een wereld die ons constant vertelt wat we zouden moeten willen: succes, status, bezittingen. Maar wat als we even stoppen en onszelf de vraag stellen: wat vind ík werkelijk belangrijk? Niet wat anderen belangrijk vinden, niet wat de maatschappij voorschrijft, maar wat resoneert er diep vanbinnen?

Als je leven een boek was, en je las het op je sterfbed, wat zou je dan hopen te lezen? Deze vraag dwingt ons voorbij de oppervlakkige doelen te kijken naar wat er écht toe doet.

Maria barstte in tranen uit tijdens onze ACT therapie sessie

Met Maria deed ik een waardevolle ACT-oefening. Ik vroeg haar om vier gebieden in haar leven te verkennen:

Relaties: hoe wil je zijn als partner, vriend, familielid?

Werk: wat wil je bijdragen aan de wereld?

Persoonlijke groei: hoe wil je je ontwikkelen als mens?

Gezondheid: hoe wil je omgaan met je lichaam en je geest?

“Het vreemde is,” zei ze na de oefening, “dat geen van mijn echte waarden gaat over wat ik wil hebben, maar over wie ik wil zijn.”

Met Maria deed ik een waardevolle ACT-oefening

Dit is wat ik zo fascinerend vind aan ‘waardenwerk’. Het verschuift je aandacht van externe doelen naar interne richtingwijzers. Zoals bij Thomas, een jonge advocaat die worstelde met burn-out. Toen we zijn waardesysteem verkenden, ontdekte hij dat rechtvaardigheid en mensen helpen zijn kernwaarden waren (en niet het maken van declarabele uren).

Een simpele vraag die ik vaak stel is: “Wat wil je dat mensen over je zeggen op je 80ste verjaardag?” De antwoorden gaan zelden over carrière of bezittingen, maar bijna altijd over kwaliteiten als vriendelijkheid, moed en integriteit.

Waardenwerk in ACT therapie verschuift je aandacht van externe doelen naar interne richtingwijzers

In mijn eigen leven gebruik ik wat ik de ‘waarden-check’ noem: elke avond sta ik even stil bij de vraag of mijn handelingen van die dag in lijn waren met mijn waarden. Uiteraard niet als vorm van zelfkritiek, maar als kompas om bij te sturen waar nodig.

Want hier ligt de essentie: waarden zijn geen eindbestemming maar een richting. Je komt via je waarden nooit aan, maar ze wijzen wel de weg in je leven. Het gaat er niet om perfect te zijn, maar om elke dag een stapje te zetten in de richting die echt belangrijk voor je is.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Het verschil tussen reageren en ‘responderen’

“Ik weet niet wat me overkwam,” zei Michael, een normaliter rustige manager. “Voor ik het wist, had ik mijn ontslag ingediend.” Hij zat tegenover me, nog steeds verbaasd over zijn eigen impulsieve reactie op een conflict met zijn leidinggevende. Zijn verhaal deed me denken aan een cruciaal moment in mijn eigen leven.

Jaren geleden, nog voor ik ACT therapeut werd, reageerde ik op kritiek van een collega door direct in de verdediging te schieten. Het was een automatische reactie, als een reflex. Later heb ik geleerd dat er tussen stimulus en respons een ruimte zit. En in die ruimte ligt onze kracht om onze reactie te kiezen.

Dit is het verschil tussen reageren en ‘responderen’ (als dat een woord is). Reageren is automatisch, als een knie die omhoog schiet bij een tik van de dokter. Responderen is bewust en weloverwogen, als een schaakspeler die even pauzeert voordat hij zijn zet doet.

In mijn praktijk gebruik ik vaak de ‘micro-pauze’. Het is een simpele maar krachtige techniek die ik ontwikkelde samen met Emma, een moeder die worstelde met haar explosieve reacties op haar peuter. Zodra ze voelde dat haar frustratie opliep, nam ze een bewuste ademhaling en stelde zichzelf drie vragen:
– Wat gebeurt er nu?
– Wat is hier echt nodig?
– Welke keuze heb ik?

“Het lijkt misschien maar een kleine pauze,” vertelde ze later, “maar het maakt een wereld van verschil. Het geeft me net genoeg ruimte om mezelf te herinneren aan wie ik wil zijn als moeder.”

Ik merk in mijn eigen leven hoe waardevol deze vaardigheid is. Laatst kreeg ik een e-mail die me direct boos maakte. Mijn vingers jeukten om een scherpe reactie te typen. Maar ik herinnerde me de micro-pauze. Ik stond op, liep een rondje en toen ik terugkwam kon ik met meer helderheid reageren.

Dit is wat ik zo fascinerend vind aan deze vaardigheid: het gaat niet om het onderdrukken van onze natuurlijke reacties, maar om het creëren van ruimte waarin we kunnen kiezen. Zoals bij David, een advocaat met een kort lontje. “Ik dacht altijd dat mijn explosieve karakter gewoon is ‘wie ik ben’,” zei hij. “Nu zie ik dat het een gewoonte is die ik kan veranderen.”

Een andere oefening die ik vaak aanraad voor een goede respons is de ‘STOP-praktijk’:
S – Stop met wat je doet
T – Take a breath (neem een ademhaling)
O – Observe (observeer wat er gebeurt)
P – Proceed (ga bewust verder)

Het is als het verschil tussen in een snelle rivier worden meegesleurd of even op de oever stappen om te zien waar je heen wilt zwemmen. Zoals een cliënt het mooi verwoordde: “Voor het eerst voel ik dat ik de regisseur ben van mijn reacties, niet het slachtoffer ervan.”

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Eerste hulp bij moeilijke momenten

Als ACT therapeut word ik vaak gezien als iemand die altijd kalm en evenwichtig is. Maar laatst voelde ik mijn hart bonzen en mijn handen trillen tijdens een belangrijke presentatie, en die bekende stem in mijn hoofd: “Je gaat het verpesten.” Het was de perfecte gelegenheid om mijn eigen ‘eerste hulp bij moeilijke momenten’ toe te passen. Dezelfde technieken die ik mijn cliënten leer.

Anna was een jonge chirurg die regelmatig paniekaanvallen ervoer tijdens operaties. “Het ergste is,” vertelde ze, “dat ik dan ook nog eens in paniek raak óver mijn paniek.” Het is wat ik de ‘dubbele val’ noem – niet alleen worstelen we als mens met de moeilijke ervaring zelf, maar ook met ons verzet ertegen.

Als ACT therapeut word ik vaak gezien als iemand die altijd kalm is

Ik ontwikkelde voor haar wat ik nu EHBO voor de geest noem, een eenvoudig stappenplan dat je overal en altijd kunt toepassen:

E – Erken wat er is
H – Halt aan de automatische reactie
B – Beweeg je aandacht naar je lichaam
O – Open je voor wat er komt

Anna oefende dit tijdens onze sessies in de ACT therapie. Als ze spanning voelde opkomen, begon ze met Erken: “Oké, dit is angst.” Dan Halt: een bewuste pauze, een moment om niet direct in een vecht-of-vluchtreactie te schieten. Vervolgens Beweeg naar het lichaam: voeten op de grond voelen, ademhaling opmerken. En tenslotte Open: ruimte maken voor de ervaring zonder er direct vanaf te willen.

EHBO voor de geest werkte niet altijd perfect voor Anna

EHBO voor de geest werkte niet altijd perfect voor Anna, maar dat hoeft ook niet. Het gaat niet om het elimineren van angst, maar om het vinden van een manier om ermee te zijn.

In mijn eigen leven gebruik ik EHBO voor de geest zelf ook, af en toe. Vorige week nog, toen ik een moeilijk zakelijk gesprek moest voeren. Ik voelde de spanning opkomen en doorliep de stappen: Ik erkende de stress (Erken), ademde een moment heel bewust (Halt), voelde mijn voeten op de grond (Beweeg) en gaf mezelf toestemming om nerveus te zijn (Open).

Een andere cliënt, Mark, paste dit toe tijdens zijn paniekaanvallen in de supermarkt. “Voor het eerst,” vertelde hij, “voelde ik dat ik een keuze had. Ik hoefde niet meer weg te rennen van de paniek. Ik kon erbij blijven, er doorheen ademen.”

EHBO voor de geest is geen magische oplossing

Maar let wel op. EHBO voor de geest is geen magische oplossing die alle moeilijke momenten voor je wegneemt. Het is een kompas dat je helpt je weg te vinden door de storm.

De kunst is om deze EHBO te oefenen op rustige momenten, zodat het een natuurlijke respons wordt als het moeilijk wordt. Door te trainen versterk je de respons. Niet door te forceren, maar door consequent te oefenen. Met zachtheid.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

De basis van mindfulness

Jan, een drukke accountmanager, zat tegenover me en zei: “Ik heb mindfulness geprobeerd, maar het werkt niet. Mijn hoofd wordt maar niet stil.” Ik glimlachte op een uitnodigende manier. Zijn woorden weerspiegelden mijn eigen vroegere worsteling met mindfulness.

Jaren geleden dacht ik namelijk dat mindfulness betekende dat je je gedachten moest stoppen, dat je een soort mentale uitknop moest vinden. Een prachtige uitspraak in dit kader is deze: “Als je naar een waterval kijkt, probeer je dan ook het water te stoppen met stromen?”

In ACT therapie gebruik ik vaak wat ik de ‘verkeerslicht-oefening’ noem

Want hier ligt de essentie van mindfulness: het gaat niet om het stoppen van gedachten, maar om het ontwikkelen van een andere relatie met je gedachten. Het is als het verschil tussen in de rivier staan vechten tegen de stroom of op de oever zitten en het water zien stromen.

In ACT therapie gebruik ik vaak wat ik de ‘verkeerslicht-oefening’ noem. Ik vraag cliënten om gedurende één minuut hun aandacht bij hun ademhaling te houden. Niet om die te veranderen, maar simpelweg om op te merken wanneer hun aandacht afdwaalt, als een verkeerslicht dat van groen (focus) naar rood (afleiding) gaat. Het doel is niet om de rode lichten te voorkomen, maar om ze op te merken en dan vriendelijk terug te keren.

het gaat niet om het stoppen van gedachten, maar om het ontwikkelen van een andere relatie met je gedachten

Ik herinner me Lisa voor wie deze oefening een openbaring was. “Voor het eerst voel ik me geen mislukkeling als mijn gedachten afdwalen,” zei ze. “Ik zie het nu als een kans om weer terug te komen.” Precies dit inzicht maakt mindfulness zo krachtig; het is geen strijd tegen afleiding, maar een oefening in terugkeren.

Elke ochtend neem ik zelf vijf minuten om te zitten met mijn kop koffie. Niet om iets te bereiken of ergens te komen, maar om aanwezig te zijn bij wat er is. Soms is dat rust, soms onrust. Soms helderheid, soms verwarring. Het punt is niet wat er voorbijkomt, maar het ontwikkelen van die observerende aanwezigheid.

Elke ochtend neem ik zelf vijf minuten om te zitten met mijn kop koffie

Een simpele oefening die ik cliënten meegeef is wat ik ‘mindful handen wassen’ noem. Handen wassen is iets wat we meerdere keren per dag doen, en meestal op automatische piloot. De uitnodiging is om één keer per dag volledig aanwezig te zijn bij deze handeling. Het gevoel van het water, de geur van de zeep, de temperatuur, de bewegingen. Niet om er iets speciaals van te maken, maar om op te merken wat er al is.

Want dat is de kern van mindfulness: het ontwikkelen van de vaardigheid om aanwezig te zijn bij onze directe ervaring, zonder er iets aan te hoeven veranderen. Mindfulness is niet het vermijden van de storm, maar het vinden van rust middenin de storm.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Je innerlijke criticus leren kennen

Maya zat tegenover me, haar handen rusteloos in haar schoot. Een kunstenares die geen kunst meer maakte. “Er zit een stem in mijn hoofd,” zei ze zacht, haar blik naar binnen gekeerd. “Die stem vertelt me dat alles wat ik maak waardeloos is.” Ik kende die stem maar al te goed.

Door ACT therapie had ik geleerd mijn eigen innerlijke criticus te herkennen. Ooit dacht ik dat die stem me beschermde tegen middelmatigheid. Me meevoerde naar perfectie. Tot ik me afvroeg: “Als je een kind zou willen leren fietsen, zou je dan constant zeggen hoe slecht het het doet?”

Door ACT therapie had ik geleerd mijn eigen innerlijke criticus te herkennen

Met Maya begon ik aan wat ik ‘Het interview met de criticus’ noem. “Laten we die stem eens preciezer bekijken,” stelde ik voor. “Hoe klinkt hij? Welke toon gebruikt hij?” Ze sloot haar ogen, luisterde naar binnen. “Het is een vrouw,” zei ze na een tijd. “Ze klinkt streng, ongeduldig.” Even was het stil. Toen: “Oh god, het is mijn oude kunstdocent. Ze zei dat ik geen echt talent had.”

In de weken die volgden, werkten we in de ACT therapie met deze ontdekking. Maya leerde de stem te herkennen als een echo uit het verleden, niet als een waarheid over het heden. Het deed me denken aan David, een advocaat die ik eerder dat jaar had behandeld. Ook hij droeg een strenge stem met zich mee – die van zijn vader, ontdekten we later.

In de weken die volgden, werkten we in de ACT therapie met deze ontdekking

“Wat als je je innerlijke criticus ziet als een overbezorgde bodyguard?” stelde ik voor aan Maya. “Iemand die je wil beschermen, maar niet meer weet hoe.” Ze probeerde het uit. Tijdens onze sessies oefenden we met verschillende manieren om met de stem om te gaan. “Ik hoor je,” leerde ze te zeggen, “maar dit is mijn tijd om te experimenteren.”

De doorbraak kwam op een regenachtige dinsdagmiddag. Maya had voor het eerst in maanden weer wat geschilderd. “De stem was er nog steeds,” vertelde ze, haar ogen nu levendig. “Maar ik liet haar praten terwijl ik doorwerkte. Het was als schilderen met achtergrondmuziek – je hoort het, maar het bepaalt niet wat je doet.”

Ik dacht aan mijn eigen ervaring tijdens een schrijfretraite, jaren geleden. Hoe ik daar leerde mijn kritische stem te bedanken voor zijn bezorgdheid, zonder hem de leiding te geven. Het was als het temmen van een wild dier – niet door het te verjagen, maar door het te laten zijn wat het is.

“De stem was er nog steeds,” vertelde ze, haar ogen nu levendig

In onze laatste sessie bracht Maya een schilderij mee. Een zelfportret, abstract maar krachtig. “Het is niet perfect,” zei ze, “maar het is echt.” We keken samen naar het doek, naar de felle kleuren en gedurfde streken. De stem van haar oude kunstdocent was misschien nog ergens aanwezig, maar het penseel was nu stevig in Maya’s eigen handen.

Want dat is wat we leren in het werken met de innerlijke criticus – niet om hem tot zwijgen te brengen, maar om hem een nieuwe plek te geven. Zoals Maya het zei, terwijl ze haar schilderij weer inpakte: “Zij mag nog steeds commentaar hebben op mijn werk, maar ze mag niet meer beslissen of ik het maak.”

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Waarom controle vaak het probleem is

In de namiddagzon van mijn praktijkruimte vertelde een piloot me over zijn vliegangst. “Vreemd,” zei hij, terwijl hij uit het raam keek naar de wolken die voorbij dreven. “Als ik zelf vlieg, voel ik me zo vrij als een vogel. Maar zodra ik als passagier instap, verkrampt mijn hele lichaam.” Zijn woorden bleven hangen in de ruimte tussen ons, een paradox die me zou blijven fascineren.

Die avond, terwijl ik mijn aantekeningen maakte, dacht ik terug aan mijn worsteling met controle. Jarenlang had ik een muur opgetrokken tussen mijn professionele en emotionele zelf. Tot die ene sessie, waarin het verhaal van een cliënt me zo raakte dat de tranen onverwacht kwamen. Het moment waarop de muur even barstte, werd juist een moment van diepe verbinding.

ACT therapie zou haar helpen dit patroon te doorbreken

Sarah kwam destijds binnen en, op een regenachtige ochtend, haar haar nog nat van de bui. Een manager met burn-out klachten, haar rug recht alsof ze elk moment een presentatie moest geven. “Ik heb alles onder controle,” zei ze, haar stem strak. “Behalve mezelf.” ACT therapie zou haar helpen dit patroon te doorbreken.

We werkten met de metafoor van een orkest. “Stel je voor,” zei ik, “dat elk instrument een emotie is. Woede is misschien een trommel, verdriet een cello, vreugde een fluit. Wat gebeurt er als je probeert elk instrument precies te dirigeren?”

Door ACT therapie leerde Sarah onderscheid maken tussen wat ze wel en niet kon controleren

Sarah sloot haar ogen. “Ze spelen niet meer zoals ze zouden moeten,” fluisterde ze. “Het klinkt geforceerd.” In de weken die volgden, experimenteerde ze met het loslaten van controle. Ze beschreef hoe ze tijdens een belangrijke vergadering merkte dat haar handen trilden. In plaats van het te onderdrukken, liet ze het er zijn. “Het vreemde was,” vertelde ze later, “dat zodra ik stopte met vechten tegen de trillingen, ze vanzelf minder werden.”

Door ACT therapie leerde Sarah onderscheid maken tussen wat ze wel en niet kon controleren. We maakten lijsten, niet om controle te krijgen, maar om te zien waar ze die kon loslaten. “Als een blad dat op de rivier drijft,” zei ze in onze voorlaatste sessie. “Het gaat met de stroom mee, maar heeft toch zijn eigen weg.”

Je kunt een roos niet open trekken, je kunt alleen de omstandigheden creëren waarin ze kan bloeien.

Je kunt een roos niet open trekken, je kunt alleen de omstandigheden creëren waarin ze kan bloeien

Tom kwam met vergelijkbare inzichten. Een jonge vader, zijn ogen vermoeid van het piekeren over zijn kinderen’s toekomst. We werkten aan het verschil tussen zorgen en zorg dragen. “Gisteren zat ik naar mijn dochter te kijken terwijl ze met haat huiswerk bezig was,” vertelde hij. “Voor het eerst in lange tijd was ik er gewoon bij, zonder me zorgen te maken over haar studieresultaten.”

Want dat is misschien wel de grootste paradox: hoe meer we durven los te laten, hoe meer we onszelf vinden.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

De kracht van het hier en nu

In het heldere licht van een ziekenhuiskamer, liggend met een verse operatiewond, kreeg ik een les die ik nooit meer zou vergeten. De pijn knaagde, de verveling drukte zwaar. Een verpleegkundige, haar uniform gekreukt van een lange dienst, keek me onderzoekend aan. “Probeer eens alleen maar dit moment waar te nemen,” zei ze. “Niet het volgende moment, niet de hele dag, alleen dit.”

In de stille uren die volgden, terwijl het ziekenhuisleven buiten mijn kamer doorging, begon ik te begrijpen wat ze bedoelde. Het was als het openen van een deur die ik nooit eerder had opgemerkt. De pijn was er nog steeds, maar door alleen het huidige moment te aanvaarden, werd het draaglijk. Het verzet tegen wat komen zou, de angst voor meer pijn – dat was wat het zwaar maakte.

Jaren later ontmoette ik Peter in mijn praktijk, een ondernemer wiens leven bestond uit deadlines en doelen. Hij zat rechtop in zijn stoel, zijn telefoon binnen handbereik, alsof elk moment een belangrijke mail kon binnenkomen. “Ik leef altijd in de toekomst,” zei hij, zijn vingers trommelend op de armleuning. “Als dit project klaar is, als die deal rond is… Dan zal ik eindelijk kunnen ontspannen.”

ACT therapie bood een kader om hem te helpen

In zijn stem hoorde ik dezelfde rusteloosheid die ik kende uit mijn ziekenhuisdagen. ACT therapie bood een kader om hem te helpen. We begonnen met eenvoudige oefeningen. “Laten we eens kijken wat er nu is,” stelde ik voor. “Noem vijf dingen die je kunt zien.”

Hij keek om zich heen, eerst gehaast, toen langzamer. “De groene plant bij het raam. Het schilderij met de zee. De schaduw van de boom buiten. De stapel boeken op je bureau. De oude houten vloer.” Zijn stem veranderde, werd rustiger.

“Vier dingen die je kunt voelen?”

“De stof van deze stoel. Mijn horloge om mijn pols. De temperatuur in de kamer. Mijn voeten op de grond.”

Met elke waarneming zag ik hem meer aanwezig worden in het moment. De spanning in zijn schouders verminderde zichtbaar. We werkten door de rest van de oefening: drie geluiden, twee geuren, één smaak. Het was als het stemmen van een instrument – elk zintuig dat werd aangesproken bracht hem dichter bij het hier en nu.

In de weken die volgden, zag ik Peter veranderen door de ACT therapie

In de weken die volgden, zag ik Peter veranderen. Hij leerde momenten van bewustzijn in te bouwen in zijn drukke dagen. “Gisteren zat ik in een vergadering,” vertelde hij, “en ineens merkte ik de zon op die door het raam viel, de kleur van de koffie in mijn kopje. Het was maar een moment, maar het voelde als ademen na lang onder water te zijn geweest.”

Deze ervaring deed me denken aan Lisa, een jonge moeder die worstelde met postnatale depressie. Ook zij vond houvast in deze oefening. “Het is als een reddingsboei,” zei ze. “Als de zorgen me overspoelen, focus ik op wat er nu is. De geur van mijn baby’s haar, het geluid van spelende kinderen buiten, de smaak van verse thee. Het brengt me terug naar waar ik ben.”

Soms vergeet ik het zelf ook. Gisteren nog, tijdens het voorbereiden van een lezing, merkte ik hoe mijn gedachten vooruit schoten naar alle mogelijke scenario’s. Tot ik de warmte van mijn koffiekopje opmerkte, het tikken van de klok, mijn eigen ademhaling. Het bracht me terug naar dit moment, het enige moment dat er werkelijk is.

Want dat is waar het om gaat – niet het ontkennen van verleden of toekomst, maar het herkennen dat we alleen in het nu kunnen leven. Zoals Peter het in onze laatste sessie zei: “Het is alsof ik al die tijd door een venster naar mijn leven heb gekeken, en nu eindelijk naar buiten ben gestapt.”

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Het observerende zelf ontdekken

In het zachte middaglicht van mijn praktijkruimte ontmoette ik Claire, een violiste. Ze zat rechtop in de stoel, haar vingers rusteloos in haar schoot. “Het voelt alsof ik in duizend stukjes uit elkaar val zodra ik het podium op moet,” zei ze. In haar stem hoorde ik de spanning van talloze concerten, van jaren oefenen die culmineerden in momenten van verstikkende angst.

Haar woorden riepen herinneringen op aan mijn eigen beginperiode als therapeut. Hoe ik verstrikt raakte in de verhalen van cliënten, tot mijn supervisor me vroeg: “Wie luistert er naar je gedachten?” Het was een vraag die bleef hangen, zoals sommige vragen dat kunnen. ACT therapie zou later voor zowel Claire als mij een weg wijzen door dit labyrint van gedachten en gevoelens.

ACT therapie zou later voor zowel Claire als mij een weg wijzen door dit labyrint van gedachten en gevoelens.

In die eerste weken werkte Claire hard. Ze kwam elke sessie met nieuwe inzichten over haar angst. “Het begint altijd in mijn schouders,” vertelde ze. “Een verkramping die zich langzaam verspreidt naar mijn armen, mijn vingers. Op een gegeven moment voel ik de strijkstok trillen.” Ze beschreef het proces met de precisie van een musicus die haar instrument kent.

Door ACT therapie leerde ze haar ervaring anders te benaderen. We zaten denkbeeldig aan een vijver. De herfstzon maakte patronen op het water, terwijl bladeren voorbij dreven. “Kijk,” zei ik, “zo drijven ook onze gedachten voorbij.” Ze sloot haar ogen en oefende, eerst aarzelend, later met groeiend vertrouwen.

“Maar wat als er een storm komt?” Haar stem klonk klein. Het was een vraag die ACT therapie vaak tegenkomt – die fundamentele angst voor overweldiging. “Dan kijk je naar de diepte,” antwoordde ik, “waar het altijd stil is.”

Door ACT therapie leerde ze haar ervaring anders te benaderen

Claire begon te experimenteren tijdens haar repetities. Ze vertelde hoe ze voor het eerst in jaren weer kon spelen zonder constant te vechten tegen haar angst. “Gisteren merkte ik dat mijn handen trilden,” zei ze in onze vijfde sessie. “Maar in plaats van in paniek te raken, keek ik ernaar. Het was fascinerend, eigenlijk. De trilling veranderde de klank van de noten, maar niet op een slechte manier.”

Het keerpunt kwam tijdens een klein concert voor familie en vrienden. “Ik voelde alle bekende sensaties,” vertelde ze de week erna. “De droge mond, de trillende handen, de gedachten die maar bleven komen. Maar deze keer was er ook iets anders. Een deel van mij dat het allemaal gadesloeg, rustig en geïnteresseerd.”

We werkten aan het verfijnen van deze vaardigheid. Claire leerde verschillende aspecten van haar ervaring te herkennen: de fysieke sensaties, de gedachten, de neiging om te vluchten. Ze ontdekte dat ze al deze elementen kon observeren zonder erin te verdwijnen. “Het is als het stemmen van mijn viool,” zei ze eens. “Je luistert naar de toon, maar je bent niet de toon.”

Langzaam keerde haar plezier in het spelen terug. Ze vertelde over momenten waarop ze volledig opging in de muziek, terwijl de angst op de achtergrond aanwezig bleef. “Het hoeft niet weg,” zei ze. “Het mag er zijn, zoals het geruis van verkeer buiten de concertzaal er mag zijn.”

In onze laatste sessie speelde ze voor me – iets wat ze in het begin ondenkbaar had gevonden

In onze laatste sessie speelde ze voor me – iets wat ze in het begin ondenkbaar had gevonden. Het was een kort stuk van Bach, gespeeld met een helderheid die me raakte. Na het laatste akkoord bleef het even stil.

“Het is alsof ik een anker heb gevonden,” zei ze toen. “De muziek stroomt weer, en ik hoef haar niet tegen te houden.” Ze pakte haar vioolkoffer op en vertrok, rechtop lopend, haar schreden zeker. Door het raam zag ik haar de hoek om gaan, haar viool als een vanzelfsprekend verlengstuk van haar lichaam.

Die avond, toen ik mijn aantekeningen maakte, dacht ik aan haar woorden over het anker. Soms is dat wat we nodig hebben – niet om de storm te stoppen, maar om onszelf te vinden te midden van de golven.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Je bent meer dan je gedachten

Op mijn bureau staat een foto van de sterrenhemel, gemaakt op een pikdonkere nacht in Drenthe. Onder die eindeloze hemel voelde ik hoe klein mijn zorgen waren in vergelijking met die oneindige ruimte. Niet dat mijn gedachten verdwenen – ze waren er nog steeds – maar ik zag ze voor wat ze waren: verschijnselen die verschenen en verdwenen in een veel grotere ruimte. Het was de eerste keer dat ik direct ervoer dat ik niet mijn gedachten was, maar de ruimte waarin die gedachten zich afspeelden.

Rita, een cliënt die al jaren worstelde met een genadeloze innerlijke criticus, zei tijdens een van onze eerste sessies: “Ik bén gewoon waardeloos.” Ze sprak met een overtuiging die me raakte. Voor haar was deze gedachte geen interpretatie, maar een absolute waarheid. “Mag ik je iets vragen?” vroeg ik. “Als jij je gedachten bent, wie is dan degene die ze observeert?” Ze zweeg lange tijd. In dat moment begon voor haar een reis van ontdekking: het besef dat ze niet haar gedachten was, maar de ruimte waarin die gedachten verschenen.

In ACT therapie draait veel om deze verschuiving van perspectief

In ACT therapie draait veel om deze verschuiving van perspectief. Ik deel vaak mijn eigen worsteling met dit inzicht. Jarenlang geloofde ik dat mijn gedachten de realiteit waren. Ze bepaalden hoe ik mezelf zag en hoe ik leefde. Pas toen ik besefte dat ik meer was dan mijn gedachten – dat ik de waarnemer was, niet de inhoud – begon er iets te veranderen.

Een oefening die ik vaak gebruik om dit te verduidelijken, is ‘De Bioscoop van je Geest.’ Ik vraag cliënten zich voor te stellen dat ze in een bioscoop zitten. Op het scherm spelen hun gedachten zich af als een film: soms dramatisch, soms beangstigend, soms ronduit saai. De uitdaging is niet om de film te veranderen, maar om je te herinneren dat je in de stoel zit. Je bent de toeschouwer, niet de film.

ACT therapie leert ons dat we niet hoeven te spartelen in de storm van onze gedachten

Mark, een CEO die worstelde met constante stress, vond hierin een doorbraak. “Voor het eerst in jaren,” zei hij, “kan ik mijn gedachten over deadlines en targets zien als wat ze zijn – gewoon gedachten. Ze zijn niet de baas over mij. Ik ben de ruimte waarin ze verschijnen.” Dit perspectief gaf hem de vrijheid om vanuit rust en helderheid te reageren, in plaats van vanuit paniek.

ACT therapie leert ons dat we niet hoeven te spartelen in de storm van onze gedachten. Het verschil is wezenlijk: het is alsof je niet langer een schip bent dat wild heen en weer wordt geslingerd door de golven, maar de oceaan zelf – de diepe, onverstoorbare ruimte onder het oppervlak.

Dit inzicht is krachtig, vooral voor mensen die worstelen met een sterke innerlijke criticus. Maar het is geen truc om van moeilijke gedachten af te komen. Het is een fundamentele verschuiving in hoe we onszelf zien. We zijn niet de voorbijdrijvende wolken, niet de golven aan de oppervlakte. We zijn de eindeloze ruimte waarin alles verschijnt en verdwijnt – de sterrenhemel van ons eigen bestaan.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

De metafoor van het drijfzand

Als kind raakte ik gefascineerd door het beeld van de held die vastzit in drijfzand. Hoe wanhopiger hij spartelt, hoe sneller hij wegzinkt. Dat beeld liet me nooit los. Jaren later ontdekte ik de kracht ervan als metafoor in mijn werk als ACT therapeut – een krachtig middel om de worsteling van onze geest te begrijpen.

Eppo, een marketingmanager, zat tegenover me. Hij was gevangen in een spiraal van angst. “Hoe meer ik probeer controle te krijgen over mijn paniekaanvallen,” zei hij, “hoe erger ze worden.” Ik vroeg hem: “Wat weet je over drijfzand?” Zijn antwoord was beeldend, zoals je van een marketeer kon verwachten. Hij beschreef hoe het werkt: hoe je dieper zinkt als je spartelt, en hoe je jezelf moet strekken en stil moet blijven om eruit te komen.

Ik zag het moment waarop het kwartje viel. “Je moet precies het tegenovergestelde doen van wat je instinct je ingeeft,” zei hij. En daar lag zijn inzicht: zijn gevecht tegen de angst was als spartelen in drijfzand – het trok hem alleen maar dieper.

In ACT therapie leren we dat overgave soms krachtiger is dan strijd

Mijn eigen ervaring met slapeloosheid jaren geleden herinnerde me aan hetzelfde principe. Elke nacht vocht ik tegen de klok, tellend hoeveel uur slaap ik nog kon krijgen als ik nú in slaap zou vallen. Het was emotioneel drijfzand – hoe harder ik probeerde, hoe verder de slaap zich terugtrok. Mijn doorbraak kwam toen ik leerde om het gevecht los te laten. In plaats van proberen te slapen, oefende ik in wakker blijven. Door me over te geven aan het wakker zijn, vond ik rust, en vaak de slaap.

In ACT therapie leren we dat overgave soms krachtiger is dan strijd. Emma, een jonge moeder met dwanggedachten, illustreerde dit mooi. Ze vocht zo hard tegen haar ‘slechte’ gedachten dat ze erdoor werd opgeslokt. Met de drijfzandmetafoor oefenden we iets anders: in plaats van te vechten, nodigde ze haar gedachten uit, zoals gasten die onverwacht op de stoep staan.

Een eenvoudige oefening die ik vaak met cliënten doe, is het visualiseren van drijfzand. Sluit je ogen en stel je voor dat je voeten vastzitten. Voel de natuurlijke paniek en de drang om te vechten. En kies dan iets anders: spreid je armen, maak jezelf breed, leun achterover. Voel hoe het drijfzand je ondersteunt in plaats van je naar beneden te trekken.

De paradox van ACT therapie: soms is overgave de sleutel tot vrijheid

Eppo paste deze ACT-techniek toe op zijn paniekaanvallen. In plaats van te vechten, begroette hij ze: “Ah, daar ben je weer, paniek. Kom maar.” Tot zijn verrassing werden de aanvallen minder intens en minder frequent. “Het voelt tegennatuurlijk,” gaf hij toe, “maar het werkt.”

Dit is de paradox die ACT therapie ons leert: soms is overgave de sleutel tot vrijheid. In het drijfzand van emoties is het niet de strijd, maar juist de overgave die ons boven water houdt.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Het verschil tussen pijn en lijden

Toen mijn vader overleed, leerde ik het verschil tussen pijn en lijden op een manier die ik nooit eerder zo direct had ervaren. De pijn van het verlies was rauw, eerlijk, bijna tastbaar. Maar het was mijn gevecht tegen die pijn dat ondraaglijk werd. Elke keer dat ik mezelf vertelde dat ik ‘sterk moest zijn’ of dat ik ‘er overheen moest komen’, werd het verdriet zwaarder, verstikkender – alsof ik mezelf vastzette in een strijd die ik niet kon winnen.

In mijn werk als ACT therapeut had ik vaak gesproken over deze scheiding tussen pijn en lijden, maar nu werd het een levende ervaring. Het deed me denken aan Michael, een cliënt die zijn vrouw had verloren. “Ik moet dit verdriet een plek geven,” zei hij steeds. “Ik moet door.” Dat woord, moeten, hing als een zware last over hem heen. Zijn rouw was natuurlijk en oprecht, maar zijn gevecht ermee voegde een extra laag van lijden toe – een tweede pijl, zoals de boeddhistische psychologie het noemt.

In ACT therapie is het onderscheid tussen de eerste en de tweede pijl cruciaal

Die tweede pijl symboliseert het extra gewicht dat we creëren bovenop de onvermijdelijke pijn van het leven: onze oordelen, ons verzet, onze pogingen om weg te rennen van wat we voelen. In ACT therapie is dit onderscheid cruciaal: we kunnen de eerste pijl, de pijn van het leven, niet vermijden. Maar de tweede pijl – dat is waar we een keuze hebben.

Ik zie dit steeds weer terug in mijn ACT praktijk. Ellen, een jonge vrouw met chronische rugpijn, beschreef het treffend: “Niet alleen doet mijn rug constant pijn, maar ik voel me ook schuldig omdat ik niet sterker ben. Andere mensen hebben het veel zwaarder dan ik.” Haar zelfverwijt was als een tweede pijl die haar dieper verwondde dan de fysieke pijn ooit kon doen.

Een kernprincipe van ACT therapie: leren aanwezig te zijn met wat er is

Tijdens een meditatie-ervaring herinnerde ik me wat de leider van onze groep ooit fluisterde toen ik worstelde met hevige pijn in mijn knieën: “Het probleem is niet de pijn, maar je verlangen dat het anders zou moeten zijn.” Die woorden blijven me begeleiden in mijn leven en mijn werk. Het is een kernprincipe van ACT therapie: leren aanwezig te zijn met wat er is, zonder de onnodige extra lagen die we eraan toevoegen.

Een oefening die ik vaak met cliënten doe, is het ‘pijn versus lijden diagram.’ Ik vraag hen twee overlappende cirkels te tekenen. In de ene schrijven ze de pure ervaring: pijn, verdriet, angst. In de andere cirkel schrijven ze wat ze eraan toevoegen: “dit is niet eerlijk”, “ik ben zwak”, “het mag niet zo zijn.” Het diagram maakt zichtbaar hoeveel van ons lijden voortkomt uit dat extra verzet.

Het doel is niet om jezelf te veroordelen om je verzet, want dat zou slechts een nieuwe pijl zijn. Het gaat om het herkennen van het patroon, om op te merken wanneer je begint te vechten tegen wat er al is. Zoals een cliënt onlangs zei: “Het voelt als het verschil tussen zwemmen tegen de stroom in of leren drijven.”

Pijn is de prijs die we betalen voor het vermogen om lief te hebben, te hopen en ons te verbinden. Maar lijden – dat extra gewicht dat we zelf creëren – is optioneel. Door dit verschil te zien, ontstaat er ruimte. En in die ruimte ligt onze vrijheid.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Ontdek wat écht belangrijk voor je is

Er zijn momenten in mijn werk als ACT therapeut die aanvoelen als een zacht fluisteren van de waarheid – momenten die me herinneren waarom ik ooit voor dit pad koos. Het gesprek met Anna was zo’n moment. Ze was een succesvolle marketingmanager, begin veertig, met alles wat haar volgens de buitenwereld gelukkig zou moeten maken. Toch zat ze daar, tegenover me, uitgeput en leeg.

“Ik functioneer prima,” zei ze. “Ik doe wat er van me verwacht wordt. Maar het voelt alsof ik een rol speel in andermans toneelstuk.” Haar woorden waren als een spiegel, die me terugbracht naar mijn eigen verleden. Ooit speelde ik diezelfde rol: een leven dat perfect leek op papier, terwijl mijn innerlijke wereld steeds stiller werd.

In plaats van direct een oplossing te bieden, vroeg ik haar zacht: “Als je ‘s nachts wakker ligt, in die stille uren waarin de wereld zwijgt, waar verlangt je hart dan naar?”

ACT therapie draait om waarden

Haar antwoord kwam niet meteen. Er viel een lange stilte, waarin de lucht in de kamer leek te trillen van onuitgesproken woorden. Uiteindelijk fluisterde ze: “Ik wil schrijven. Altijd al. Maar dat is niet realistisch, niet verantwoordelijk.” Voor een kort moment leek het alsof ze zichzelf voor het eerst durfde aan te kijken – alsof haar echte zelf even door een opgetrokken gordijn naar buiten keek.

ACT therapie draait om waarden. Niet om wat de wereld van je verwacht, maar om wat jouw innerlijke kompas aanwijst als werkelijk belangrijk. Het gaat niet om grote, alles veranderende keuzes, maar om kleine momenten van eerlijkheid – die fluistering die je terugbrengt naar jezelf, onder de ruis van verwachtingen en verplichtingen.

Ik deelde mijn eigen verhaal met haar. Hoe ik ooit voor de veilige weg had kunnen kiezen, maar in plaats daarvan besloot te luisteren naar wat voor mij klopte: het onzekere pad van zelfstandig psycholoog en ACT therapeut. Het was niet de gemakkelijkste keuze, maar wel de keuze die resoneerde met mijn diepste waarden: mensen begeleiden, betekenisvolle verbindingen creëren, en blijven leren.

Een van de oefeningen die ik vaak gebruik, is de ‘tachtigste verjaardag visualisatie.’ Ik nodig cliënten uit om zich voor te stellen dat ze op hun tachtigste verjaardag zijn, omringd door geliefden die toespraken houden. Wat hopen ze dat er over hen wordt gezegd? Dat ze hard werkten? Of dat ze iemand waren die leefde naar hun waarden – een partner, een vriend, een mens die iets betekende?

Dit is waar ACT therapie je naartoe leidt: leven naar je waarden

Voor Anna was dit een keerpunt. Ze zegde haar baan niet op, maar besloot wel elke ochtend een uur eerder op te staan om te schrijven. “Het voelt als ademen,” vertelde ze me maanden later. “Dat ene uur per dag is van mij. Het is het uur waarin ik trouw ben aan mezelf.”

Dit is waar ACT therapie je naartoe leidt: leven naar je waarden. Het gaat niet om dramatische gebaren, maar om de dagelijkse, stille keuzes die je terugbrengen naar wat echt belangrijk is. Aan het eind van ons leven zijn het deze momenten die ons zullen vertellen of we werkelijk geleefd hebben, of slechts bestaan hebben. En daarin ligt de ware vrijheid.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Maak ruimte voor het ongemakkelijke

Het leven vraagt niet om oplossingen, maar om ruimte. Dit inzicht, dat als een vage echo door mijn dagen reist, kwam tot mij in een onverwacht moment. Ik stond in een overvolle metro, gevangen in een paniekaanval. Het zweet liep over mijn rug, mijn hart bonsde alsof het wilde ontsnappen. Alles in mij schreeuwde om controle – weg te rennen, mezelf te redden van deze allesverslindende angst. Maar er was geen uitweg. En toen gebeurde er iets eigenaardigs: ik liet los.

Niet uit wanhoop, maar uit overgave. “Oké paniek,” fluisterde ik tegen de chaos in mijn hoofd, “doe wat je wilt.” En als een wilde rivier die eindelijk een nieuwe bedding vindt, begon de angst langzaam te verschuiven. Het was geen overwinning, maar een onverwachte rust. Jaren later zou ik dit moment herkennen als de essentie van ACT therapie: niet vechten tegen het ongemakkelijke, maar ruimte maken voor wat er is.

De essentie van ACT therapie: niet vechten tegen het ongemakkelijke

Toen Emma, een muzikant, mijn praktijk binnenstapte, herkende ik iets van mijn oude strijd in haar verhaal. Voor elk optreden bevroor ze, verlamd door een angst die haar bijna haar carrière had doen opgeven. “Het voelt als een monster dat in de coulissen op me wacht,” zei ze. Ik glimlachte, niet om haar angst te bagatelliseren, maar omdat ik wist wat ik haar zou vragen: “Wat als je dat monster uitnodigt voor een kopje thee?”

Ze keek me aan alsof ik een grap maakte, maar in ACT therapie nemen we onze angsten serieus – niet als vijanden, maar als metgezellen. Na verloop van tijd leerde Emma haar podiumangst te begroeten als een oude bekende. “Ah, daar ben je weer,” zei ze vlak voor ze het podium opliep. “Kom maar mee, we gaan samen muziek maken.”

In ACT therapie nemen we onze angsten serieus

Het werk in mijn praktijk is doordrongen van dit principe. We leven in een wereld die ons leert dat ongemak moet worden geëlimineerd, dat negatieve emoties een probleem zijn dat opgelost moet worden. Maar in ACT therapie ontdekken we het tegenovergestelde: het gevecht tegen onze emoties maakt ze vaak zwaarder. Zoals Robert, een zakenman, zei: “Ik wil alles onder controle hebben, behalve deze rotangst.”

Ik vroeg hem zijn ogen te sluiten en zich voor te stellen dat hij in drijfzand stond. “Wat gebeurt er als je vecht tegen drijfzand?” vroeg ik. Hij wist het antwoord meteen: “Dan zink je dieper.” Het was een inzicht dat hij lang met zich meedroeg: hoe harder hij vocht tegen zijn angst, hoe meer hij erin vastliep.

De paradox van ACT therapie

De uitnodiging in ACT is niet om passief te worden, maar om anders te bewegen. Zoals een surfer die leert surfen op de golven in plaats van ze te bevechten. Een cliënt verwoordde het ooit treffend: “Het voelt alsof ik eindelijk thuis ben bij mezelf, met alles wat ik zo lang probeerde weg te duwen.”

Dit is de paradox van ACT therapie. Door ongemak te omarmen, vinden we beweging. Door pijn te verwelkomen, creëren we ruimte voor vrijheid. Het is geen strijd, maar een dans. Geen controle, maar een open hand. En juist daarin schuilt de grootste kracht.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.

Verwelkom je gedachten als voorbijdrijvende wolken

Het leven, dat zeldzame schouwspel van licht en schaduw, vraagt van ons geen overwinning, maar slechts dat we aanwezig zijn. Ik herinner me Lisa, een bezoekster van mijn praktijk. Ze droeg het gewicht van onrust in haar ogen, alsof de nacht in haar gedachten was blijven hangen. “Mijn hoofd blijft maar malen,” vertrouwde ze me toe. “Alsof het een machine is die zichzelf niet kan stoppen.”

Ik luisterde, zoals een wandelaar naar de wind luistert. Haar woorden waren niet vreemd voor mij, noch voor de ruimte die ons omringde. In ACT therapie leren we dat gedachten vaak komen en gaan als wolken – vluchtig, ongrijpbaar. Onze inspanning om ze te vangen of te controleren leidt meestal niet tot rust, maar tot meer onrust.

Deze metafoor gebruik ik vaak in ACT therapie om cliënten te helpen een nieuwe relatie met hun gedachten te ontwikkelen

Ooit, te midden van een persoonlijke storm, zat ik op een rots in de bergen. De dag was grijs, het landschap onrustig. Wolken bewogen over de top van een verre berg, soms dreigend, soms licht als een flard van een vergeten droom. Wat mij trof, was de onverschrokken stilte van die berg. Onbewogen stond hij daar, getuige van alles wat voorbijging.

Wij zijn, zo realiseerde ik me toen, als die bergtop. Onze gedachten, hoe hardnekkig ook, zijn slechts wolken – vluchtig, ongrijpbaar. Ze komen, ze gaan, maar raken ons wezen niet. Deze metafoor gebruik ik vaak in ACT therapie om cliënten te helpen een nieuwe relatie met hun gedachten te ontwikkelen.

Bekijk je gedachten als wolken

“Bekijk je gedachten als wolken,” stelde ik Lisa voor. Niet als een manier om te ontsnappen, maar om waarlijk te zijn. “Je hoeft niets te doen. Laat ze komen. Laat ze drijven.”

Er is een oefening die ik vaak aanraad, eenvoudig als een ademhaling. Sluit je ogen en stel je een hemelsblauwe lucht voor. Wanneer een gedachte opkomt, plaats die dan op een wolk. Kijk hoe die voorbijgaat, zonder te grijpen, zonder te veroordelen. Het is geen strijd, slechts een dans.

Een andere cliënt, een jonge moeder, zei me eens: “Voor het eerst voel ik me los van mijn gedachten. Ze zijn er nog, maar ik ben niet langer hun gevangene.” Haar woorden, eenvoudig en direct, herinnerden me eraan dat de technieken uit ACT therapie geen afwezigheid van gedachten beogen, maar een verschuiving in hoe we ermee omgaan.

Technieken uit ACT therapie beogen geen afwezigheid van gedachten, maar een verschuiving in hoe we ermee omgaan

We proberen vaak de wind te temmen, maar dat is niet ons werk. Het enige wat ons rest, is leren zeilen – ons overgeven aan de stroom zonder verloren te gaan in de golven.

En als de wolken donker zijn, vergeet niet dat achter al dat voorbijgaande de hemel blauw blijft, zoals je eigen hart onveranderd getuige is van het theater van gedachten. Jij bent die bergtop. Stil. Standvastig. En vrij.

– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver

Vind jouw ACT therapeut

Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.