ACT therapie sessie 13 | Het verschil tussen reageren en ‘responderen’

Het verschil tussen reageren en ‘responderen’
“Ik weet niet wat me overkwam,” zei Michael, een normaliter rustige manager. “Voor ik het wist, had ik mijn ontslag ingediend.” Hij zat tegenover me, nog steeds verbaasd over zijn eigen impulsieve reactie op een conflict met zijn leidinggevende. Zijn verhaal deed me denken aan een cruciaal moment in mijn eigen leven.
Jaren geleden, nog voor ik ACT therapeut werd, reageerde ik op kritiek van een collega door direct in de verdediging te schieten. Het was een automatische reactie, als een reflex. Later heb ik geleerd dat er tussen stimulus en respons een ruimte zit. En in die ruimte ligt onze kracht om onze reactie te kiezen.
Dit is het verschil tussen reageren en ‘responderen’ (als dat een woord is). Reageren is automatisch, als een knie die omhoog schiet bij een tik van de dokter. Responderen is bewust en weloverwogen, als een schaakspeler die even pauzeert voordat hij zijn zet doet.
In mijn praktijk gebruik ik vaak de ‘micro-pauze’. Het is een simpele maar krachtige techniek die ik ontwikkelde samen met Emma, een moeder die worstelde met haar explosieve reacties op haar peuter. Zodra ze voelde dat haar frustratie opliep, nam ze een bewuste ademhaling en stelde zichzelf drie vragen:
– Wat gebeurt er nu?
– Wat is hier echt nodig?
– Welke keuze heb ik?
“Het lijkt misschien maar een kleine pauze,” vertelde ze later, “maar het maakt een wereld van verschil. Het geeft me net genoeg ruimte om mezelf te herinneren aan wie ik wil zijn als moeder.”
Ik merk in mijn eigen leven hoe waardevol deze vaardigheid is. Laatst kreeg ik een e-mail die me direct boos maakte. Mijn vingers jeukten om een scherpe reactie te typen. Maar ik herinnerde me de micro-pauze. Ik stond op, liep een rondje en toen ik terugkwam kon ik met meer helderheid reageren.
Dit is wat ik zo fascinerend vind aan deze vaardigheid: het gaat niet om het onderdrukken van onze natuurlijke reacties, maar om het creëren van ruimte waarin we kunnen kiezen. Zoals bij David, een advocaat met een kort lontje. “Ik dacht altijd dat mijn explosieve karakter gewoon is ‘wie ik ben’,” zei hij. “Nu zie ik dat het een gewoonte is die ik kan veranderen.”
Een andere oefening die ik vaak aanraad voor een goede respons is de ‘STOP-praktijk’:
S – Stop met wat je doet
T – Take a breath (neem een ademhaling)
O – Observe (observeer wat er gebeurt)
P – Proceed (ga bewust verder)
Het is als het verschil tussen in een snelle rivier worden meegesleurd of even op de oever stappen om te zien waar je heen wilt zwemmen. Zoals een cliënt het mooi verwoordde: “Voor het eerst voel ik dat ik de regisseur ben van mijn reacties, niet het slachtoffer ervan.”
– Harrie Kolsteeg, ACT therapeut, psycholoog, schrijver
Vind jouw ACT therapeut
Worstel je met (mentale) klachten of zit je niet lekker in je vel? Ben je depressief of lijdt je onder angst of zorgen? Wil je kleine of grote veranderingen in je leven aanbrengen en kun je daarbij hulp gebruiken? ACT-therapie is altijd een goede optie. Vind hier je ACT-therapeut.